Co to jest jaskra (glaukoma)?

Jaskra, znana również jako glaukoma, to grupa chorób oczu, które prowadzą do stopniowego uszkodzenia nerwu wzrokowego. Nerw ten jest kluczowy dla przesyłania informacji wzrokowych z oka do mózgu. Choroba ta charakteryzuje się zazwyczaj podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym, jednak może występować również w postaciach, w których ciśnienie utrzymuje się na prawidłowym poziomie. Jaskra może rozwijać się przez wiele lat bez wyraźnych objawów, dlatego nazywana jest często „cichym złodziejem wzroku”.

Jakie są najczęstsze objawy jaskry?

Wczesne stadium jaskry często przebiega bezobjawowo. Dolegliwości stają się zauważalne dopiero, gdy choroba poczyni znaczące szkody w polu widzenia. Najczęstsze objawy to:

• stopniowa utrata bocznego (obwodowego) pola widzenia,
• zamglone widzenie,
• ból oczu (w ostrych postaciach jaskry),
• poczucie napięcia w oku,
• widzenie tęczowych kół wokół źródeł światła,
• nagłe problemy z widzeniem w nocy.

W przypadku ostrej postaci jaskry, której towarzyszy bardzo wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe, może dojść do gwałtownego pogorszenia widzenia, silnych bólów oczu, nudności i wymiotów. Jest to stan nagły wymagający natychmiastowej interwencji medycznej.

Jakie są rodzaje jaskry?

Wyróżnia się kilka głównych typów jaskry, które różnią się przyczynami, objawami i dynamiką rozwoju:

• Jaskra pierwotna otwartego kąta (POAG): najczęstsza forma jaskry, rozwija się powoli i bez bólu. Odpływ cieczy wodnistej z oka jest utrudniony, co prowadzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego.
• Jaskra z zamkniętym kątem przesączania: nagły wzrost ciśnienia w oku wynikający z zablokowanego odpływu cieczy. Objawia się silnym bólem oka i nagłym pogorszeniem widzenia.
• Jaskra wtórna: wynika z innych schorzeń, urazów lub powikłań pooperacyjnych. Może być trudna do leczenia z powodu swojego wtórnego charakteru.
• Jaskra normalnego ciśnienia: nerw wzrokowy ulega uszkodzeniu mimo prawidłowego ciśnienia wewnątrzgałkowego. Uważa się, że przyczyną może być złe ukrwienie nerwu wzrokowego.
• Jaskra wrodzona: rzadka postać choroby diagnozowana u niemowląt i małych dzieci, spowodowana nieprawidłowym rozwojem układu odpływu cieczy wodnistej w oku.

Co powoduje jaskrę? Najważniejsze czynniki ryzyka

Chociaż dokładna przyczyna jaskry nie jest do końca znana, istnieje wiele czynników ryzyka, które zwiększają szansę na jej wystąpienie:

• podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe,
• wiek powyżej 40 lat,
• obecność jaskry w rodzinie,
• krótkowzroczność lub dalekowzroczność,
• cukrzyca, nadciśnienie i inne choroby układu krążenia,
• stosowanie leków steroidowych przez dłuższy czas,
• urazy oka, operacje okulistyczne,
• pochodzenie etniczne (osoby pochodzące z Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej są bardziej narażone).

Jak przebiega diagnostyka jaskry?

Regularne badania okulistyczne to klucz w wykrywaniu jaskry, szczególnie u osób znajdujących się w grupie podwyższonego ryzyka. Diagnostyka jaskry obejmuje szereg badań, takich jak:

• Pomiary ciśnienia wewnątrzgałkowego (tonometria): podstawowe badanie w kierunku jaskry.
• Badanie pola widzenia (perymetria): pozwala ocenić zakres widzenia centralnego i obwodowego.
• Ocenę tarczy nerwu wzrokowego: analiza wyglądu nerwu wzrokowego przy użyciu oftalmoskopii lub OCT (optyczna koherentna tomografia).
• Gonioskopia: badanie kąta przesączania w oku, pozwalające ocenić typ jaskry.
• Pachymetria: pomiar grubości rogówki – ważne przy interpretowaniu ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Na czym polega leczenie jaskry?

Leczenie jaskry ma na celu zatrzymanie lub maksymalne spowolnienie postępu choroby. Niestety, zmiany już powstałe są nieodwracalne. Istnieje kilka metod leczenia:

• Leczenie farmakologiczne: stosowanie kropli do oczu obniżających ciśnienie wewnątrzgałkowe. Czasami leki podawane są również doustnie.
• Leczenie laserowe: techniki takie jak trabekuloplastyka czy irydotomia, które ułatwiają odpływ cieczy wodnistej poprzez ingerencję laserem.
• Operacja chirurgiczna: w sytuacjach, gdy leki i laseroterapia zawodzą, wykonuje się np. trabekulektomię – zabieg mający na celu stworzenie nowego kanału odpływu cieczy.

Regularne przyjmowanie leków i kontrole u okulisty są kluczowe, ponieważ nieprzestrzeganie zaleceń może prowadzić do dalszego pogorszenia wzroku.

Czy jaskrze można zapobiegać?

Jaskra często rozwija się bez wyraźnych objawów, dlatego najważniejszym elementem profilaktyki jest regularne badanie wzroku, szczególnie po 40. roku życia lub w przypadku występowania jaskry w rodzinie. Oto kilka kroków, które mogą pomóc w zapobieganiu lub wczesnym wykryciu choroby:

• wykonywanie pełnych badań okulistycznych co 1-2 lata,
• kontrola i leczenie chorób przewlekłych jak cukrzyca i nadciśnienie,
• unikanie długotrwałego stosowania leków steroidowych bez nadzoru lekarza,
• ochrona oczu przed urazami,
• prowadzenie zdrowego trybu życia – dieta bogata w antyoksydanty i regularna aktywność fizyczna mogą poprawić ogólny stan naczyń krwionośnych, także tych w oku.

Dlaczego wczesne wykrycie jaskry jest tak ważne?

Wczesna diagnoza jaskry daje największą szansę na zatrzymanie jej postępu i uniknięcie ślepoty. Uszkodzenia nerwu wzrokowego są nieodwracalne, dlatego regularne badania wzroku i obserwacja jakichkolwiek niepokojących objawów są kluczowe. Im wcześniej choroba zostanie wykryta, tym większe są szanse na zachowanie wysokiej jakości widzenia przez całe życie.

W dzisiejszych czasach dzięki nowoczesnym metodom diagnostycznym i skutecznym lekom, jaskra – mimo że poważna – może być kontrolowana. Warunkiem jest jednak czujność, edukacja i odpowiedzialność za własne zdrowie.