Asystolia to brak aktywności elektrycznej serca i jeden z mechanizmów prowadzących do nagłego zatrzymania krążenia. Brak tej aktywności, czyli zahamowanie przewodzenia impulsów i aktywacji komórek mięśniowych powoduje brak charakterystycznych załamków i zapis EKG w postaci linii poziomej (tak zwanej linii izoelektrycznej). Brak krążenia powoduje niedotlenienie wszystkich komórek organizmu, szczególnie ośrodkowego układu nerwowego i jeśli w porę nie zostaną podjęte czynności ratownicze, prowadzi do zgonu. W takim wypadku konieczne jest natychmiastowe podjęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej i wezwanie specjalistycznej pomocy.
Asystolia — przyczyny
Przyczyn asystolii może być wiele. Mogą to być zarówno schorzenia nagłe, ostre, jak i przewlekłe, które w swoim końcowym stadium powodują śmierć pacjenta (np. nowotwory). Do najczęstszych przyczyn należą:
- hipoksja, czyli zbyt mała ilość tlenu we krwi;
- hipowolemia, czyli zbyt mała objętość krwi w naczyniach krwionośnych;
- ciężkie urazy, zwykle wielonarządowe;
- tamponada serca, czyli płyn w worku otaczającym serce uniemożliwiający rozkurczanie i wypełnianie jam serca;
- zatorowość płucna;
- zawał serca;
- kwasica, czyli spadek pH krwi;
- zaburzenia elektrolitowe, szczególnie potasu i sodu;
- hipotermia, czyli spadek temperatury ciała;
- zatrucia;
- hipoglikemia, czyli spadek cukru we krwi;
- zatrzymanie oddechu na skutek utonięcia, zadławienia.
Asystolia — objawy
W wynikU asystolii dochodzi do utraty przytomności, nierzadko z drgawkami, chory nie reaguje, nie oddycha. W takim przypadku konieczne jest natychmiastowe wezwanie pomocy i prowadzenie resuscytacji. Dodatkowe objawy to:
- brak wyczuwalnej akcji serca;
- zasinienie skóry;
- nieoznaczalne ciśnienie tętnicze.
Dolegliwości, które wystąpiły przed zatrzymaniem krążenia (np. ból w klatce, silna duszność) mogą ułatwić ustalenie przyczyny tego stanu i skuteczniejszą pomoc.
Asystolia — leczenie
Stwierdzenie asystolii możliwe jest wyłącznie przy pomocy EKG. Jeśli dojdzie do zatrzymania krążenia, utraty przytomności i braku aktywności serca, konieczne jest natychmiastowe wezwanie pogotowia ratunkowego i podjęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej z uciskami klatki piersiowej i wdechami ratunkowymi w schemacie 30:2.
Schemat 30:2, czyli Basic Life Support, umożliwia podtrzymanie funkcji życiowych do przybycia specjalistycznej pomocy. Po przybyciu zespołu przejmuje on działania, prowadzi zaawansowane zabiegi resuscytacyjne z podawaniem leków i użyciem odpowiedniego sprzętu. W tym czasie zespół ratownictwa stara się ustalić przyczynę asystolii i leczyć ją, a po ustabilizowaniu stanu pacjenta, przewozi go do szpitala.
W przypadku asystolii nie wolno wykonywać się defibrylacji. Niestety, resuscytacja często jest nieskuteczna i kończy się zgonem chorego.
Zdarza się czasem, że epizod zatrzymania akcji serca jest krótki (trwa kilka sekund) i jego praca powraca spontanicznie. Takie zjawiska opisywane są na przykład w badaniu Holterowskim EKG, czyli długotrwałym monitorowaniu akcji serca. Prawidłowo mówi się wtedy o pauzach w pracy serca, ale niektórzy nazywają te zjawiska chwilową asystolią — jej objawem może być na przykład omdlenie. W takim wypadku zwykle wszczepia się stymulator serca.